DE PIETERSKERK, DE CRYPT
Utrecht is een van de weinige steden in Nederland waar de Middeleeuwen nog nadrukkelijk aanwezig zijn. Bouwkundig hoogtepunt van Middeleeuws Utrecht is het kerkenkruis.
De Pieterskerk is hier een fraai onderdeel van.
In het jaar 47 stichtten de Romeinen een fort (castellum) langs de Rijn op de plaats waar nu in Utrecht het Domplein ligt. Dit fort maakte deel uit van een lange verdedigingslinie aan de zuidoever van de Rijn, die van Bonn tot aan Katwijk liep en die ervoor moest zorgen dat het Romeinse Rijk gevrijwaard bleef van invallen vanuit het noorden. Onder de Pieterskerk en in de directe omgeving ervan zijn veel Romeinse resten gevonden, waaruit overigens geen duidelijk beeld van de nederzetting gereconstrueerd kan worden. Vlak bij de Pieterskerk zijn de bewijzen gevonden dat Utrecht in het begin van de 5e eeuw bewoning gekend heeft: twee graven van kinderen met rijke bijgiften zijn in 1982 achter de school aan het Pieterskerkhof gevonden.
KEIZERLIJKE ACHTERGRONDEN Het besturen van het rijk werd vaak aan bisschoppen overgelaten, dezen werden benoemd door de keizer. Omdat bisschoppen geen wettelijke nakomelingen hadden, waren deze geestelijken bij uitstek geschikt als bestuurders: zij hadden een goede opleiding gehad en als zij overleden, konden de keizers naar eigen goeddunken een nieuwe benoemen omdat er geen erfopvolger was. Duitse keizers brachten meermalen een bezoek aan de bisschop van Utrecht. Toen Keizer Koenraad II in 1039 in Utrecht verbleef, overleed hij tijdens het Pinksterfeest. Zijn hart en ingewanden werden op het koor van de Domkerk bijgezet, terwijl zijn stoffelijk overschot naar de Dom in Spiers werd vervoerd. Zijn zoon (en opvolger) Hendrik III besloot in overleg met bisschop Bernold als eerbewijs aan zijn vader de Utrechtse Domkerk tot middelpunt te maken van een kerkenkruis rond Koenraads hart.
Zo kwamen in Utrecht onder leiding van de 'bouwbisschop' Bernold tussen 1040 en 1054 de Pieterskerk in het oosten, de Janskerk in het noorden en de Paulusabdij in het zuiden tot stand. De Mariakerk in het westen werd pas na 1080 gebouwd. Hoewel het idee om een kerkenkruis te bouwen niet nieuw was, is het alleen in Utrecht gelukt een dergelijk groots project te voltooien. Bisschop Bernold had zich kennelijk zo vereenzelvigd met de bouw van 'zijn' kerkenkruis dat hij in de Pieterskerk begraven werd en niet - zoals gebruikelijk was voor bisschoppen - in de Dom.
VAN KERK TOT LEGERPLAATS In 1040 is met de bouw van de Pieterskerk begonnen. Op 1 mei 1048 vond de inwijding plaats. Toen moest dus op zijn minst het koor (met de crypt) klaar zijn geweest, maar waarschijnlijk is de hele kerk, op de bovenste geledingen van de kerk na, al af geweest. Van de kerk is wonderbaarlijk veel van de oorspronkelijke opzet bewaard gebleven, zelfs wat de afwerking van de wanden betreft. In 1580 verloor de kerk - met het overgaan van Utrecht naar de Reformatie - zijn oorspronkelijke functie. In het jaar daarna raasde de beeldenstorm door het gebouw, waardoor het overgrote deel van de kostbare inventaris vernietigd werd. De kerk werd nadien voor allerlei doeleinden gebruikt. Legering van troepen en hospitaal (1583), kerk voor de Engelse soldaten van de graaf van Leicester (1587) en vanaf 1625 Engelse kerk. Op 14 juli 1656 kwam een einde aan dit gevarieerde gebruik toen het Utrechtse stadsbestuur de kerk aan de Waals Hervormde Gemeente ter beschikking stelde. Sinds die datum en tot op de dag van vandaag worden de diensten in deze kerk in de Franse taal gehouden.
Vanuit de Dekenkapel en de Noordkapel is de crypt van de kerk toegankelijk. Het is een van de weinige in ons land. De versieringen op de twee rijen zandstenen zuilen - zigzag, spiraal en visgraat - vormen elkaars spiegelbeeld. Op de zuilen zijn, net als op die in het schip, teerlingkapitelen aangebracht. Voor het middelste raam staat de sarcofaag van bisschop Bernold, die hier in 1952 geplaatst is. De invulling van de ramen met beton en gekleurd glas dateert van de laatste restauratie. De wanden van de crypt zijn oorspronkelijk gepleisterd geweest. Sinds de jaren zeventig worden tegen de noord- en de zuidkant in het Columbarium urnen van overledenen bewaard. Heeft u belangstelling om de Pieterskerk te bezoeken met eventueel een rondleiding, dan is dat mogelijk in de maanden januari tot en met juni, iedere eerste en derde zaterdag. In juli, augustus tot de tweede zaterdag in september (Monumentendag) van dinsdag tot en met zaterdag. Vanaf de tweede zaterdag in september tot en met december weer de eerste en derde zaterdag in de maand.
|
